Notisia

Relato di eksplorashon ta konsehá pa fortalesé siensia na e islanan di Karibe ku establesimentu di un ret sientífiko

Riba djarason 16 di yüni, Wiebe Bijker a entregá e relato di eksplorashon ku e konseho pa lanta e ret sientífiko Dutch Caribbean Research Platform (DUCARP), na minister van Engelshoven di Enseñansa, Kultura i Siensia na Hulanda. E relato ta bou di enkargo di NWO i ta forma parti di e Programa di Siensia pa Karibe.

Caribbean Netherlands Science Institute (CNSI) na Sint Eustatius ta eksistí kasi dies aña. Na 2022 e periodo di finansiamentu aktual ta kaba. NWO a laga eksplorá kiko ta e mihó opshonnan pa futuro di CNSI. Durante e aña pasá, e dos konseheronan independiente Wiebe Bijker i Jorien Wuite a papia ku hopi hende den henter Reino tokante esaki, i a resumí nan konklushonnan i konsehonan den e relato aki. Nan ta konsehá pa transformá CNSI den un Dutch Caribbean Research Platform (DUCARP), un ret sientífiko ku un sentro di kordinashon na Sint Maarten i puntonan di sosten riba e otro sinku islanan di Karibe den Reino.

Segun e relato, DUCARP no mester bai hasi estudio sientífiko propio, sino pa medio di konseho, apoyo i fomentashon di laso entre persona, instansha i partinan di Reino, stimulá estudio sientífiko den region. Den diferente paso, esaki lo krea mas kolaborashon entre sientífiko i instituto, i un mihó posishon den e sistema di konosementu, tantu nashonal komo internashonal. Segun e outornan, DUCARP ta indispensabel pa fortifikashon kalitativo i kuantitativo duradero di estudio sientífiko riba i tokante e islanan di Karibe. Segun e relato, ku tempu, DUCARP por krese bira un sentro di konosementu i ekspertisio pa Small Island Developing States (SIDS).

E konsehonan ta dirigí na NWO, OCW i otro partido relevante den e parti Karibense di Reino i na Hulanda. Pa un realisashon eksitoso di DUCARP, ta importante pa nan hasi esaki huntu, kada un for di nan propio responsabilidat.

E eksplorashon ta forma parti di e Programa di Siensia pa Karibe di NWO. E programa aki ta fasilitá estudio sientífiko di ekselente kalidat i un infrastruktura duradero pa kresementu di e partinan Karibense di Reino, ankrá den komunidat. E ta hasi siensia relevante pa pueblo i e ta konektá komunidat ku siensia i hendenan ku otro. E ta fortalesé e lasonan entre e seis islanan i entre e partinan Karibense i Oropeo di Reino. E Programa di Siensia pa Karibe ta fomentá konosementu i kompetensha di e islanan i ta kontribuí na fortifikashon duradero di struktura i kapasidat di siensia den region.

Kontinuashon di Programa pa Karibe ku 10 mion euro

Ministerio Hulandes di Enseñansa, Kultura i Siensia (OCW) a disidí di kontinuá finansiamentu na e Programa di Siensia pa Karibe. Ku 10 mion euro, e Programa pa Karibe di NWO por sigui ekspandé den e próksimo 5 añanan. Pa esei, promé NWO ta bai desaroyá un agènda di konosementu.

A lanta e programa di ‘Siensia pa Karibe: un enfoke multidisiplinario’ na 2013 pa fortalesé estudio sientífiko tokante (i riba) e seis islanan di Karibe denter di Reino Hulandes. OCW ta mashá satisfecho ku e manera na kua NWO a modelá i organisá e Programa di Siensia pa Karibe. Siensia ta di suma importansha pa e retonan ku e islanan ta enfrentá, méskos ku fortifikashon duradero di kapasidat i konosementu. E interes di sientífiko i otro interesado den e programa sientífiko aki tabata hopi grandi. Pa e motibu ei, OCW a disidí di kontinuá e programa ku un presupuesto nobo.

Denter di e programa, te ku awor, a hasi dos yamada multidisiplinario. Mayoria di e proyektonan ehekutá den e promé yamada tabata enfoká riba siensianan di tera i bida; e di dos yamada tabata dirigí prinsipalmente riba kolaborashon i impakto regional, i el a rende prinsipalmente proyekto di siensia sosial. E kontinuashon di e programa probablemente lo ta ampliamente interdisiplinario. Diferente liña di siensia outónomo mester bini huntu, ku konekshon pa rutanan relevante riba e Agènda Nashonal di Siensia (NWA). CNSI, e instituto di siensia na Statia, tambe lo haña un ròl den e Programa di Siensia pa Karibe.

Agènda di Konosementu

Pa ehekushon kontinuativo di e programa, promé lo hasi un inventarisashon di e akitividatnan sientífiko ku ta tumando lugá den Karibe Hulandes. Aktualmente no tin un bista kompletu ainda riba ki estudio ta tumando lugá for di kua di e diferente inisiativanan eksistente; e panorama ta fragmentá.

Entre otro a base di e inventarisashon aki, despues lo sigui ku kreashon di un agènda di konosementu den kolaborashon ku partidonan relevante. Eiden tambe mester bin espasio pa e prioridatnan di e islanan mes, en konekshon ku e prioridatnan di Unesco pa Small Island Development States (SIDS) i e Sustainable Development Goals (SDG’s). E agènda di konosementu lo kubri henter e spektro di siensia fundamental te ku estudio sientífiko apliká (práktiko). Ta te ora ku e agènda di konosementu ta kla numa, NWO lo bai duna kontenido na e siguiente tandanan di supsidio.

Fuente: NWO

Na kaminda pa un Agenda di Konosementu pa Karibe

Sientífikonan ta pidi siudadanonan i organisashonnan di Karibe nan opinion

E organisashon hulandes pa inventigashon sientífiko NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), kordialmente ta invitá siudadanonan i organisashonnan di e islanan Karibense, pa manda e preguntanan ku nan tin pa nan sientífikonan. Ku esakinan NWO ke traha un agenda ku e preguntanan di konosementu di mas importante pa siensia i komunidat. Ademas esakinan lo duna direkshon na investigashonnan sientífiko den añanan binidero.

Tin mester di por ehèmpel, mas investigashon pa loke ta trata koral òf kambio klimatológiko? Mester bini mas konosementu enkuanto desaroyo ekonómiko riba e islanan? Kua pregunta tin den mundu di enseñansa? Kua ta e preguntanan di mas preokupante riba tereno di alimentashon i salú?

Ku e inisiativa akí, NWO ke pa investigashonnan den futuro por konektá bon ku preguntanan aktual i desaroyonan den region di Karibe. “Konsientemente nos ta skohe pa presentá siudadanonan i organisashonnan e preguntanan akí, ya komo ku esaki ta duna un bista variá.” Señor Josef Stuefer, mènedjer di e programa di Karibe di NWO ta bisa.

Siudadanonan i trahadónan di organisashonnan na Aruba, Bonèiru, Kòrsou, St. Eustatius, St. Maarten i Saba por manda nan preguntanan te ku 15 di sèptèmber 2019, via e website CaribbeanResearch.nl. E enkuesta ta na tres idioma esta; hulandes, ingles i papiamentu. Esaki banda di ekperiensianan di e programa di investigashon di NWO pa Karibe, anto inventarisashon di proyektonan di konosementu ku ta kanando, fin di aña 2019 lo resultá den un Agenda di Konosementu pa region di Karibe.

www.caribbeanresearch.nl/pap/

Mas finansiamentu posibel pa siensia Karibense

Danki na kambio den e areglo di subsidio di NWO, Hulanda ta reforsá kolaborashon ku Karibe. Asina ministro Van Engelshoven di departamento di Enseñansa, Kultura i Siensia a anunsiá awe durante su bishita na Kòrsou. Danki na e kambio den e areglo, for di awor, sientífiko di institutonan di investigashon den parti karibense di Reino Hulandes ta bini na remarke pa finansiamentu di NWO. Ademas, pa medio di e programa di investigashon, NWO ta kontribuí na kontinuidat di e kampo investigativo.

Sigui lesa “Mas finansiamentu posibel pa siensia Karibense”